بررسی زمینه های تاریخی کتاب آشنایی با مکاتب نقاشی (۶)

 بسم الله الرحمن الرحیم

(6) 

2 - انسانی که نقاشی می کشد 

بشر از آغاز تمایل به نقاشی داشته است . این مفهومی است که می بایست به هر شکل ممکن پیش از پاراگراف آغازین کتاب مکاتب بیان شود. پاراگراف فعلی چنین است :

                              " دیوارنگاره های غارها

                              قدیمی ترین آثار تصویری  که در ایران یافته اند ، مربوط به   غارهایی

                              نظیر دوشه  هومیان و میر ملاس در منطقه ی کوهدشت لرستان است . نقاشی های            

                              اندکی برورودی و داخل این غارها باقی مانده است که باستان شناسان آن ها را مربوط به                

                              اواخر دوره ی میان سنگی و اوایل دوره ی نوسنگی یعنی 8-6هزار سال پیش          

                              دانسته اند. تصاویر مذکور صحنه هایی از رزم و شکار باتیر و کمان و حیواناتی چون   

                              اسب ، گوزن ، بز کوهی و سگ را نشان می دهند که به صورت تک رنگ در اندازه   

                              کوچک و با روشی ساده با رنگ های اخرایی و سیاه و زرد بر دیواره ی غارها

                              ترسیم شده اند. "

 این پاراگراف همه ی توصیفی است از آن چه که در مجموع درباره ی  نقاشی غارها گفته شده است .  (انگار  بچه ی مردم مامور اداره ی آمار است و از ما آمار اولین نقاشی ها را خواسته است).در ذیل مطلب تصویر مختصری که از یک گوشه ی نقاشی غار هومیان گرفته شده دیده می شود .

کاملا مشخص است که از این مطلب در امتحان چه نوع سوالاتی خواهد آمد .برای این که این مطالب بی مقدمه و گنگ در ذهن بچه ها فرو برود و بتوانند در امتحان سوالات را پاسخ بدهند، بنده از این تکه ی کتاب چندین تست طرح کرده ام که در زیر می بینید:

1 

ـ تصاویر دیوارهای غارهای باستانی ایران مربوط به چه زمانی است ؟

    الف) 12هزار سال پیش            ب) 11 – 8 هزار سال پیش

       ج)  8 – 6 هزار سال پیش       د)  6 – 5 هزار سال پیش

2ـ قدیمی ترین آثار تصویری ایران مربوط است به :

   الف)دوشه و هومیان  درمرودشت             ب )میرملاس،دوشه وشوش درکوهدشت

   ج)میر ملاس ،سیلک و هومیان در زرد کوه  د )دوشه ، هومیان و میرملاس در کوهدشت 

3ـ تصاویر غارهای ایران مربوط است به :

   الف)اواخر دوره ی پارینه سنگی و اوایل دوره ی میان سنگی

   ب) اواخر دوره ی میان سنگی و اوایل دوره ی نو سنگی

   ج) اواخر دوره ی پارینه سنگی و اوایل دوره ی نو سنگی

   د) اواخر دوره ی نو سنگی و اوایل اسکان بشر در کنار رودها

4 ـ تصاویر غارهای باستانی ایران صحنه هایی است از :

  الف)رزم و شکار با نیزه و حیواناتی نظیر گاو ، قوچ و گوزن

  ب) رزم و شکار با نیزه و حیواناتی چون پرندگان ، اسب ، گوزن ، بزکوهی و سگ

  ج) رزم و شکار با تیر و کمان و حیواناتی چون قوچ و گوزن و بز

  د) رزم و شکار با تیر و کمان و حیواناتی چون اسب ، گوزن ، بز کوهی و سگ

5ـ تصاویر غارهای باستانی ایران :

 الف)تک رنگ،اندازه کوچک،با روش ساده،بارنگهای قرمزاخرایی،سیاه وزرد است .   

 ب) دورنگ،اندازه کوچک،باترسیم خطوط کناره،بارنگهای قرمزاخرایی،سیاه،قهوه ای است.

 ج) دورنگ، اندازه ی بزرگ، روش ساده، با رنگ های قرمز اخرایی ، سیاه وقهوه ای است.

 د) تک رنگ،اندازه ی بزرگ،باترسیم خطوط کناره،بارنگهای اخرایی،سیاه و قهوه ای است.

در این شیوه تدریس اشکالات  عدیده ای هست . مهمترین اشکال نحوه ی ستمکارانه ی تحمیل اطلاعات بی ارزش به ذهن است . چه اهمیتی دارد که نقاشی های غاری به نام هومیان زرد باشد و قهوه ای نباشد ، و وقتی ما اصلا نمی دانیم این نقاشی ها کار چه نوع موجودیتی بوده است و برای او چه معنایی داشته است، ساده بودنش چه ارزشی دارد . 

 

  دیوار نگاره ی غار دوشه

 از آن گذشته اصلا ساده یعنی چه ؟ ساده در مقابل چه چیزی؟ یعنی اگر چطور بود ساده نبود ؟ آیا این نقاشی عجیب و پر از راز پیچیدگی ندارد ؟ به نظر من این نحوه ارزیابی است که ساده است نه نقاشی . آیا کسی که چنین ترکیبی بر دیوار ایجاد کرده نقاشی ساده ای کشیده یا خودش شخص ساده ای بوده؟  

همه اطلاعات این پاراگراف از این حیث که در فضایی بدون هیچگونه پیشفرض معلق و بی پشتوانه می ماند ، بی معنا و بی ارزش است . این پاراگراف علاقه ی ما را جلب نمی کند. یک اطلاع بی هویت است که در تاریکخانه ی ظلمانی پر از اطلاعات بی ارزش  آدم ، جایی که پر است از آدرس و اسم خیابان و اسم افراد جورواجور و اسم رودخانه ها و شماره تلفن و کد پستی و کد پرسنلی و غیره ، ریخته می شود . هیچ فایده ای ندارد. حتی ارتباط معلم و شاگرد را خراب می کند . فقط ستم است و بیزاری.

اما من حتی به صحت  مطالب این پاراگراف هم شک دارم . 

 اول این که کتاب درباره ی مکاتب نقاشی در سراسر جهان است . بنابراین غارهای هندواسپانیا و فرانسه هم باید نام برده شود . از قرار و مداری که در کتاب هست هم که بگذریم ، بچه اگر بداند که غارهای هندو اسپانیا و فرانسه و جا های دیگر  هم از این نوع نقاشی ها دارد ، مسلما به این نتیجه می رسد که این نقاشی ها اتفاقی و بی معنا نیست . گویا یک سنت نا نوشته بوده است . پس باید درباره ی چرایش جستجو کرد . باید انسانی را که دست به این کار زده شناخت و به انگیزه ی کارش پی برد .  و این موضوع دانش آموز را می رساند به نقطه ای که نظام آموزشی گویا قصد داشته است بچه را به آن جا برساند . یعنی چرا من نقاشی می کشم ؟ چرا آمده ام رشته نقاشی ؟ چرا ؟ اگر انگیزه ام چه چیزی باشد بهتر است ؟ اگر چه چیزی نباشد بهتر است؟و...

اما این جمله را ببینید :

                              قدیمی ترین آثار تصویری  که در ایران یافته اند ، مربوط به   غارهایی

                              نظیر دوشه ، هومیان و میر ملاس در منطقه ی کوهدشت لرستان است.

یعنی چی" غارهایی نظیر دوشه و هومیان و میر ملاس است ؟" یعنی این که بسیاری غارها هستند در ایران که قدیمی ترین نقاشی ها را دارندنظیر این ها که نام بردیم ؟ مگر اصلا چند غار در ایران یافته شده که نقاشی های قدیمی دارد  " غارهایی نظیر دوشه و هومیان و میرملاس است " این " نظیر " یعنی چه ؟ چرا باید که نخستین جمله کتاب مکاتب نقاشی که در یکی از روزهای اولین هفته ماه مهر به بچه ها گفته می شود ، این قدر مبهم باشد؟ من به نویسنده هم ایراد نمی گیرم ، برای نویسنده لحظاتی پیش می آید که نمی تواند از جاذبه ی استفاده از یک کلمه هر چند بی مورد بگریزد، بخصوص اگر کلمات ایجاد ابهام کنند . اما پس ویراستار و ناظرانی که بر نوشته شدن یک کتاب درسی نظارت می کنند کارشان چیست ؟ مگر کارشان بازخوانی و اصلاح کتاب نیست ؟

از این ها که بگذریم اصلا اگر" نظیر " هم نبود باز هم اطلاعات اصلا درست نیست. اگر این ها درست است پس (این )چیست ؟

شما خواهید گفت که این کشف جدید و غیر رسمی است ؟ پس اطلاعات رسمی را باید از کجا گرفت؟ از کتاب های تاریخ هنر ی که در دهه پنجاه میلادی توسط اروپایی ها و آمریکایی ها نوشته شده و در دهه پنجاه شمسی به فارسی ترجمه شده؟

 بعد این که مگر همان نقاشی های دوشه و هومیان و میر ملاس در 6تا 8 هزار سال پیش نقاشی شده؟ من همیشه فکر می کردم که نقاشی های غارهای میر ملاس و هومیان مربوط به دوازده هزار سال پیش است .  این موضوع با این دانسته تصدیق می شود که پایان میان سنگی و آغاز نوسنگی هشت تا شش هزار سال پیش نیست . شش هزار سال پیش زمانی است که ما به پایان نوسنگی زسیده ایم. زمانی که بشر دیگر در غارها کاری ندارد و در کنار رودخانه ها برای خودش خانه های دائمی ساخته است .

 می بینید این پاراگراف کوتاه که با این مشقت به ذهن بچه فرو می رود چقدر ابهام  و اما و اگر  دارد؟

من قصد ندارم  کتاب را تا به آخر کلمه به کلمه این جا بنویسم و نقدش کنم . من فقط خواسته ام از بی فکری و سهل انگاری  صحبت کنم که در این جا صدها معلم هنر در سراسر کشورمان آن را تحمل و تحمیل می کنند . آن هم با چه شیوه ها و شگردهایی که جای گفتنش در این جا نیست و شاید در مقاله ای دیگر باید راجع به آن صحبت کرد.

اگر حتی به جای همه ی اطلاعات غلط و بی فایده به دانش آموز می گفتیم که "به طور خلاصه انسان در اولین جایی که مسکن گرفت اقدام به نقاشی دیوارها کرد" . او لا اقل یک هفته به همین جمله فکر می کرد و هر جا که می رفت درباره ی آن صحبت می کرد . نه این که با بیزاری از مطلب کتاب روبگرداند.

 و اگربه او می گفتیم که به عکس ها نگاه کند و  فکر کند به این که چه عاملی باعث می شد که اولین انسان ها به نقاشی  کردن دیوارها رو بیاورند و در صفحه ای خالی در کتاب بنویسد که چرا بشر چنین بود و چرا بشر همیشه چنین است ، او  لا اقل در بزرگسالی شناخت بهتری از خودش داشت.

 در مباحث بعدی ممکن است از نقاشی های غارها دوباره صحبت کنیم .

http://www.irancaves.com/fa/articledetail.aspx?ID=23 

 http://ghiasabadi.com/takhribe-ghare-dusheh-lorestan.html 

 

غار لاسکو 

 

غارشووه ( سی و دو هزار سال پیش) ؟